Trong quá trình nghiên cứu, việc xây dựng bảng câu hỏi khảo sát, thiết kế form khảo sát và thu thập phiếu khảo sát đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được dữ liệu chính xác và có ý nghĩa. Để thành công trong công việc này, điều quan trọng là phải lưu ý đến những yếu tố chi tiết và kỹ thuật để đảm bảo hiệu quả cao nhất, với sự hỗ trợ kiến thức từ Xử Lý Số Liệu.
Lưu ý khi thiết kế bảng câu hỏi khảo sát
1. Lưu ý khi thiết kế bảng câu hỏi khảo sát
1.1 Về nội dung của bảng câu hỏi khảo sát
Ngắn gọn và tập trung vào ý chính
Có một sự thật là mỗi câu hỏi dài sẽ làm cho bảng hỏi trở nên dài hơn, điều này có thể làm tỉ lệ hoàn thành bảng hỏi giảm.
Khi thiết kế bảng câu hỏi khảo sát, việc đặt câu hỏi ngắn gọn và tập trung vào ý chính là quan trọng. Do đó, hãy cố gắng đặt các câu hỏi thật ngắn gọn và tập trung vào ý chính để người khảo sát dễ nắm bắt.
Câu hỏi cần rõ ràng và rõ nghĩa, tránh việc hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau
Cần chú ý tránh các câu hỏi có thể bị hiểu theo nhiều cách khác nhau, vì điều này có thể làm cho các câu trả lời trở nên thiếu chính xác do người trả lời hiểu câu hỏi theo các hướng khác nhau.
Để khắc phục, bạn có thể tiến hành khảo sát thử trên một số đối tượng thuộc mẫu khảo sát mục tiêu để nhận được góp ý và điều chỉnh bảng hỏi cho phù hợp.
Câu hỏi cần thực hiện được mục tiêu của bảng hỏi
Mục tiêu chính của bảng hỏi là thu thập dữ liệu quan trọng để phục vụ cho việc thống kê, phân tích hoặc xây dựng các mô hình định lượng, từ đó giải đáp các câu hỏi nghiên cứu.
Vì vậy, hãy loại bỏ những câu hỏi không trực tiếp đóng góp vào mục tiêu này để giữ cho bảng hỏi súc tích và hiệu quả.
Điều này sẽ giúp bạn thu thập dữ liệu chính xác và hữu ích hơn, đồng thời tạo ra trải nghiệm tốt hơn cho người trả lời.
Câu hỏi cần phù hợp với văn phong Việt Nam
Ngoài ra, để đảm bảo tính chính xác và sự phù hợp của bảng hỏi, bạn nên thực hiện quy trình dịch ngược. Điều này có nghĩa là sau khi dịch bảng hỏi sang tiếng Việt, bạn nên nhờ một người khác dịch ngược lại sang ngôn ngữ gốc.
Sau đó, so sánh phiên bản dịch ngược với phiên bản gốc để kiểm tra tính tương đồng và phát hiện những điểm cần chỉnh sửa.
Bên cạnh đó, thử nghiệm bảng hỏi với một nhóm nhỏ trước khi chính thức triển khai cũng là cách tốt để đảm bảo các câu hỏi dễ hiểu và phù hợp với ngữ cảnh văn hóa Việt Nam.
Câu hỏi không được có các đáp án gây lỗi cho dữ liệu thu thập
Trong trường hợp sử dụng các câu hỏi đóng (có đáp án lựa chọn), bạn cần chú ý để tránh tình trạng dữ liệu thu được “không biết xử lý như thế nào”.
Ví dụ, một câu hỏi về thu nhập hàng tháng của người trả lời với các lựa chọn như Dưới 5 triệu, 5 – 10 triệu, và Trên 10 triệu sẽ gây khó khăn cho người mã hóa dữ liệu.
Nếu người trả lời có thu nhập đúng 5 triệu hoặc 10 triệu, họ có thể bị mã hóa sai khi nhập vào phần mềm. Điều này sẽ tạo ra dữ liệu bị lỗi ngay từ nguồn.
Để khắc phục, bạn nên thiết kế các khoảng thu nhập không trùng lặp, chẳng hạn như Dưới 5 triệu, 5 – 9.99 triệu, và 10 triệu trở lên, để đảm bảo tính chính xác khi mã hóa dữ liệu.
1.2 Về thứ tự trong bảng câu hỏi khảo sát
Các câu hỏi nên được gộp vào các nhóm câu hỏi thích hợp
Khi một bảng câu hỏi khảo sát có nhiều câu hỏi thuộc cùng một nhóm, bạn nên gộp chúng lại và đặt tên rõ ràng cho nhóm trước câu hỏi đầu tiên. Việc này sẽ giúp người trả lời dễ dàng hơn khi đi qua từng nhóm câu hỏi, giúp họ hiểu rõ hơn về mục đích của từng phần và trả lời một cách mạch lạc hơn.
Nên có thông tin rõ ràng của các nhóm câu hỏi khác nhau trong bảng hỏi
Ngoài ra, để tránh tình trạng người được khảo sát chỉ trả lời mà không đọc kỹ câu hỏi, cần có thông tin rõ ràng và cụ thể trước câu hỏi đầu tiên của mỗi nhóm.
Bạn cũng nên bôi đậm các từ khóa quan trọng để thu hút sự chú ý của người trả lời. Điều này sẽ giúp họ hiểu rõ nội dung và ý định của từng câu hỏi, từ đó cung cấp dữ liệu chính xác và tin cậy hơn.
Các câu hỏi cần được sắp xếp theo thứ tự logic
Các câu hỏi cần được sắp xếp một cách hợp lý để tạo tính gợi mở và chi tiết, giúp người được khảo sát dễ dàng trả lời và đem lại ấn tượng chuyên nghiệp. Bảng câu hỏi khảo sát không được sắp xếp theo thứ tự logic có thể dẫn đến việc đánh giá thấp và làm rối loạn người trả lời.
Ví dụ, trước khi hỏi về đánh giá của sinh viên về mua sắm trực tuyến, bảng câu hỏi nên bắt đầu bằng các câu hỏi về thói quen mua sắm hoặc tần suất mua sắm để xây dựng nền tảng.
Điều này giúp tránh tình trạng hỏi những câu hỏi không theo trình tự logic, chẳng hạn như sau khi hỏi về thói quen mua sắm lại chuyển sang đánh giá của sinh viên và sau đó mới hỏi về tần suất mua sắm.
1.3. Về cấu trúc chung của bảng câu hỏi khảo sát
Lời ngỏ cần chân thực và nên đề cao người khảo sát
Lời ngỏ là phần mở đầu quan trọng của bảng câu hỏi khảo sát, có vai trò quyết định đầu tiên trong việc thu hút sự quan tâm và sự tham gia của người được khảo sát.
Để đạt được hiệu quả tốt, nên viết lời ngỏ một cách đơn giản, súc tích nhưng vẫn chân thực và truyền tải được mục đích của khảo sát.
-> Việc này giúp tạo ấn tượng tích cực và khuyến khích người tham gia dành thời gian và sự chú ý cho các câu hỏi sau.
Ngoài ra, không chỉ là phần khởi đầu, lời ngỏ còn có vai trò quan trọng trong việc khẳng định vai trò quan trọng của người được khảo sát. Bằng cách tôn trọng và đề cao vai trò của họ, khả năng hoàn thành khảo sát của người tham gia sẽ được nâng cao.
-> Điều này có thể thúc đẩy sự hợp tác tích cực, làm giảm tỷ lệ bỏ cuộc và tăng tính tin cậy của dữ liệu thu thập được.
Do đó, việc xây dựng một lời ngỏ sáng tạo và đầy đủ sẽ có lợi cho quá trình khảo sát và kết quả cuối cùng mà bạn đang hướng đến.
Chỉ hỏi những câu hỏi cần thiết và có mục đích sử dụng, thiết kế bảng hỏi ngắn nhất đến mức có thể
Để tăng khả năng người tham gia hoàn thành bảng câu hỏi khảo sát, hãy tối ưu hóa thiết kế để nó ngắn gọn nhất có thể. Hãy chỉ giữ lại những câu hỏi thiết yếu và có mục đích rõ ràng, phù hợp với mục tiêu nghiên cứu để làm cho bảng câu hỏi thật sự hiệu quả. Nếu bạn nhận thấy có câu hỏi không cần thiết, hãy dám bỏ đi, bất kể liệu chúng có được sử dụng trong các bảng câu hỏi khác hay không.
Bên cạnh đó, bạn cũng có thể sử dụng các công cụ như giảm cỡ chữ, chỉnh lề trang giấy (nếu thực hiện khảo sát bảng hỏi trực tiếp) để giúp bảng hỏi ngắn gọn hơn.
Thông tin mô tả, hướng dẫn cần cụ thể, rõ ràng
Thông tin mô tả và hướng dẫn trong bảng câu hỏi khảo sát khảo sát cần được đưa ra một cách cụ thể và rõ ràng. Điều này đảm bảo rằng người được khảo sát hiểu đúng ý của câu hỏi và có thể trả lời một cách chính xác. Tránh tình trạng người trả lời không hiểu hoặc hiểu sai ý câu hỏi, hoặc không biết cách thực hiện các phần của bảng câu hỏi, đặc biệt khi khảo sát được tiến hành qua các kênh gián tiếp như qua điện thoại, email, hay qua các công cụ trực tuyến khác.
Không nên yêu cầu thông tin cá nhân của người khảo sát
Nếu không cần thiết, bạn không nên yêu cầu các thông tin cá nhân như tên, số điện thoại, hoặc email trong bảng câu hỏi khảo sát, vì nhiều người không muốn tiết lộ những thông tin này. Điều này giúp bảo vệ sự riêng tư của người tham gia và tăng tính an toàn trong quá trình thu thập dữ liệu.
Các câu hỏi nhạy cảm nên để người trả lời lựa chọn phương án, không nên yêu cầu điền thông tin.
Thông tin về tuổi, thu nhập cũng là những dữ liệu nhạy cảm mà nhiều người không muốn tiết lộ. Tuy nhiên, đây là những thông tin quan trọng trong nhiều bảng câu hỏi khảo sát.
Để giảm thiểu sự bất tiện và áp lực cho người được khảo sát, bạn có thể sử dụng các câu hỏi đóng, cho phép họ chọn từ các nhóm tuổi hoặc khoảng mức thu nhập. Điều này giúp tăng tính riêng tư và sự thoải mái cho người tham gia trong quá trình trả lời câu hỏi.
Nên code sẵn kí hiệu cho các câu hỏi trên bảng hỏi
Sau khi thu thập được dữ liệu từ các bảng hỏi là quá trình mã hóa dữ liệu (coding) trên phần mềm. Để quá trình này diễn ra nhanh hơn, bạn nên code sẵn kí hiệu cho các câu hỏi trên bảng hỏi.
Ví dụ 3 câu hỏi thuộc nhóm 1 được mã hóa là A1, A2, A3 và đặt ở bên trái các câu hỏi; hay 5 câu hỏi thuộc nhóm câu 2 được mã hóa từ C1 đến C5. Điều này sẽ giúp quá trình mã hóa trên máy diễn ra nhanh hơn.
Bảng hỏi trình bày rõ ràng, dễ nhìn
Sau khi thu thập dữ liệu từ các bảng câu hỏi khảo sát, quá trình mã hóa trên phần mềm là bước quan trọng để xử lý dữ liệu thu được. Để tối ưu hóa quá trình này, bạn nên sắp xếp và mã hóa sẵn các câu hỏi trên bảng câu hỏi.
Ví dụ, các câu hỏi trong nhóm 1 có thể được mã hóa là A1, A2, A3 và đặt bên trái từng câu hỏi. Tương tự, nhóm câu hỏi 2 có thể được mã hóa từ C1 đến C5.
Điều này giúp cho quá trình mã hóa trên phần mềm diễn ra nhanh chóng hơn và giảm thiểu các lỗi trong quá trình nhập liệu.
2. Lưu ý khi tiến hành thu thập phiếu khảo sát
Lưu ý khi tiến hành thu thập phiếu khảo sát
Có kế hoạch rõ ràng và nên thực hiện sớm
Việc thu thập dữ liệu sơ cấp qua bảng câu hỏi khảo sát luôn tiềm ẩn những rủi ro như dữ liệu bị sai sót, cần phải điều chỉnh nội dung của bảng câu hỏi (ngay cả khi đã được khảo sát trên diện rộng), hoặc bảng câu hỏi khảo sát không đáp ứng đúng yêu cầu, thiếu số lượng khảo sát như kế hoạch đã đề ra, và nhiều vấn đề khác.
Vì vậy, người nghiên cứu cần thiết lập một kế hoạch khảo sát chi tiết và rõ ràng, và nên thực hiện sớm để quản lý các rủi ro này khi chúng xảy ra. Trong kế hoạch, cần đặc biệt chú ý đến việc dự trù thời gian để xử lý các sự cố khi chúng phát sinh.
Tập trung nguồn lực ở thời điểm điều tra thích hợp và lựa chọn địa điểm khảo sát phù hợp
So với việc thu thập dữ liệu thứ cấp, việc thu thập dữ liệu sơ cấp đòi hỏi nhiều thời gian và công sức hơn, đặc biệt khi người nghiên cứu thu thập dữ liệu trực tiếp. Thời điểm thu thập cần phải phù hợp với tiến độ nghiên cứu, và người nghiên cứu cần phối hợp nguồn lực một cách hợp lý để hoàn thành giai đoạn thu thập dữ liệu trước khi tiến hành xử lý dữ liệu. Ví dụ, nếu lựa chọn khảo sát trực tiếp nhân viên văn phòng, nhóm nghiên cứu cần tập trung nguồn lực vào các ngày làm việc để đến các văn phòng, công ty.
Ngược lại, khi khảo sát người tiêu dùng, nhóm nghiên cứu nên tập trung vào những ngày cuối tuần tại các công viên, siêu thị để thu thập số lượng bảng câu hỏi khảo sát lớn nhất có thể. Nếu cần hoàn thành khảo sát trong thời gian ngắn, nên yêu cầu hỗ trợ từ nguồn lực bên ngoài nhóm nghiên cứu để đảm bảo tiến độ được duy trì. Trong trường hợp này, đặc biệt khi khảo sát trực tiếp, người hỗ trợ cần hiểu rõ các câu hỏi trong bảng câu hỏi khảo sát để có thể hỗ trợ người tham gia khi cần thiết.
Hi vọng rằng những lưu ý trên sẽ giúp bạn xây dựng và thực hiện một bảng câu hỏi khảo sát một cách hiệu quả, đồng thời thu thập dữ liệu đáp ứng được các mục tiêu nghiên cứu trong bài nghiên cứu. Ngoài ra Xử Lý Số Liệu có dịch vụ hỗ trợ xây dựng bảng câu hỏi khảo sát giúp nâng cao chất lượng và độ chính xác của dữ liệu thu thập, hãy liên hệ cho Xử Lý Số Liệu tại đây.
Bình luận