Quy trình thực hiện nghiên cứu khoa học 7 bước cho mọi đề tài

B1. Lựa chọn vấn đề nghiên cứu

Đối với sinh viên, việc lựa chọn đề tài nghiên cứu khoa học thường không hề dễ dàng, vì một đề tài nghiên cứu cần đáp ứng một số yêu cầu cụ thể sau:

• Ý nghĩa khoa học: Đề tài phải góp phần bổ sung lý thuyết khoa học hoặc làm sáng tỏ các vấn đề lý thuyết còn đang gây tranh cãi.
• Tính thực tiễn: Đề tài cần giải quyết một nhu cầu cụ thể trong xã hội, mang lại giá trị thiết thực cả về lý thuyết lẫn thực tiễn.
• Phù hợp với khả năng: Đề tài phải phù hợp với chuyên môn, điều kiện vật chất và thời gian của nhóm nghiên cứu.

Ngoài ra, mối quan tâm cá nhân của người nghiên cứu đối với vấn đề cụ thể cũng là một yếu tố quan trọng trong việc lựa chọn đề tài. Nếu sinh viên vẫn gặp khó khăn trong việc chọn đề tài phù hợp, họ có thể tham khảo ý kiến từ các giảng viên hướng dẫn để nhận được những lời khuyên hữu ích.

B3. Thiết kế nghiên cứu

Để có sự chuẩn bị tốt nhất cho đề tài nghiên cứu, chúng ta cần đặt câu hỏi và tự trả lời các vấn đề xung quanh đề tài. Các vấn đề cần xem xét bao gồm:

• Đối tượng nghiên cứu: Đây là những người, sự vật, hoặc hiện tượng mà nghiên cứu cần xem xét và làm rõ. Việc xác định đối tượng nghiên cứu giúp tập trung vào mục tiêu cụ thể, từ đó xây dựng kế hoạch nghiên cứu phù hợp.
• Phạm vi nghiên cứu: Là giới hạn mà trong đó đối tượng nghiên cứu được khảo sát. Phạm vi này bao gồm thời gian và không gian cụ thể, giúp định rõ ranh giới nghiên cứu và tránh lan man không cần thiết.
• Mục đích nghiên cứu: Đây là kết quả mà người nghiên cứu muốn đạt được sau khi thực hiện nghiên cứu. Mục đích rõ ràng sẽ định hướng cho toàn bộ quá trình nghiên cứu và giúp đánh giá hiệu quả của nó.
• Nội dung nghiên cứu: Là mô tả chi tiết quá trình nghiên cứu dự kiến, bao gồm các bước và hoạt động cụ thể mà người nghiên cứu sẽ thực hiện. Nội dung nghiên cứu giúp hình dung toàn bộ quá trình và chuẩn bị cho từng bước một cách cụ thể.
• Phương pháp nghiên cứu: Đây là cách thức và phương tiện để giải quyết các nhiệm vụ trong nghiên cứu. Phương pháp nghiên cứu rất quan trọng vì nó quyết định hướng đi phù hợp với yêu cầu của nghiên cứu. Việc lựa chọn phương pháp đúng đắn sẽ giúp thu thập dữ liệu chính xác và phân tích hiệu quả.
• Giả thuyết khoa học: Là mô hình giả định hoặc dự đoán về bản chất của đối tượng nghiên cứu. Một công trình khoa học thường nhằm chứng minh một giả thuyết khoa học, do đó, việc xây dựng giả thuyết là thao tác quan trọng. Giả thuyết khoa học cần tuân thủ các quy tắc:
  • Giả thuyết phải có khả năng giải thích được sự vật, hiện tượng cần nghiên cứu.
  • Giả thuyết phải có khả năng được kiểm chứng bằng thực nghiệm.

Sau khi xác định giả thuyết, cần kiểm chứng nó bằng các dữ liệu thực tế, dẫn đến việc thực hiện các bước tiếp theo. Quá trình trả lời các câu hỏi nghiên cứu này nên được ghi chép và hệ thống lại cẩn thận để bổ sung vào kế hoạch và đề cương nghiên cứu.

• Kế hoạch nghiên cứu: Là văn bản tổng hợp các bước thực hiện và thời gian cụ thể cho từng bước, cũng như phân công công việc cho từng thành viên trong nhóm nghiên cứu. Kế hoạch nghiên cứu giúp đảm bảo mọi hoạt động được thực hiện theo đúng tiến độ và phân công công việc hợp lý.
• Đề cương nghiên cứu: Là văn bản dự kiến các mục nội dung chi tiết của công trình nghiên cứu. Đề cương nghiên cứu là cơ sở để người nghiên cứu dựa vào khi tiến hành các hoạt động trong giai đoạn triển khai. Nó bao gồm các mục tiêu, phương pháp, và các bước cụ thể để đạt được kết quả nghiên cứu.

Mặc dù kế hoạch và đề cương nghiên cứu có nhiều điểm tương tự, nhưng chúng có tính chất khác nhau. Kế hoạch nghiên cứu vạch ra diễn biến và trình tự các hoạt động, trong khi đề cương nghiên cứu đi sâu vào nội dung chi tiết của công trình. Cả hai đều có vai trò quan trọng trong việc định hướng nội dung nghiên cứu, giúp nhóm nghiên cứu thực hiện các nhiệm vụ đề ra một cách chủ động và khoa học hơn.

B4. Thu thập dữ liệu

Một đề tài nghiên cứu mà thiếu dữ liệu cũng giống như một chiếc xe không có nhiên liệu, không thể di chuyển được. Phân tích dữ liệu cung cấp những hiểu biết quan trọng, giúp người nghiên cứu khám phá ra những điều mới mẻ, chứng minh giả thuyết đã đề ra, và là nền tảng để bảo vệ luận điểm của mình.

Sinh viên có thể thu thập các dữ liệu cần thiết bằng nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như:

• Phỏng vấn những đối tượng cụ thể: Tiếp xúc trực tiếp với những người có liên quan đến đề tài nghiên cứu để thu thập thông tin từ trải nghiệm và quan điểm của họ.
• Tra cứu thông tin từ những nguồn uy tín: Tìm kiếm trên mạng internet từ các trang web chính thống, hoặc đến các cơ quan, tổ chức có liên quan để hỏi trực tiếp và thu thập tài liệu.

Các dữ liệu thu thập cần đáp ứng một số yêu cầu cụ thể:

• Độ chính xác và tin cậy cao: Dữ liệu phải chính xác, được kiểm chứng và có nguồn gốc rõ ràng.
• Thông tin hữu ích: Dữ liệu phải cung cấp những thông tin có giá trị, giúp hình thành cơ sở để đánh giá giả thuyết.
• Liên quan mật thiết đến đề tài: Dữ liệu phải phù hợp và có liên quan trực tiếp đến vấn đề nghiên cứu.

Ví dụ, nếu bạn đang nghiên cứu về tác động của các chương trình giáo dục trực tuyến đối với hiệu quả học tập của học sinh, bạn có thể thu thập dữ liệu bằng cách:

• Phỏng vấn giáo viên và học sinh: Hỏi về trải nghiệm và cảm nhận của họ đối với các chương trình giáo dục trực tuyến.
• Tra cứu báo cáo từ các tổ chức giáo dục: Tìm kiếm các báo cáo nghiên cứu và số liệu thống kê từ các tổ chức giáo dục uy tín để có được cái nhìn tổng quan và chính xác về tác động của giáo dục trực tuyến.