Trang chủ » Tin tức » Top 5 lỗi khi viết bản thảo người làm nghiên cứu thường gặp

Top 5 lỗi khi viết bản thảo người làm nghiên cứu thường gặp

Viết bản thảo là giai đoạn chuyển hóa kết quả nghiên cứu thành tri thức có giá trị, là nơi mọi công sức thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích được trình bày một cách logic, thuyết phục và có tính học thuật. Dù bạn làm khóa luận tốt nghiệp, luận văn thạc sĩ hay bài báo khoa học, bản thảo chính là phần thể hiện năng lực nghiên cứu và tư duy khoa học của người viết.

Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều sinh viên và nhà nghiên cứu trẻ thường mắc lỗi ngay từ bước viết bản thảo này. Có người thu thập và phân tích dữ liệu rất tốt, nhưng bài viết lại thiếu cấu trúc, diễn đạt cảm tính, hoặc trích dẫn sai chuẩn. Hệ quả là bài nghiên cứu dù có nội dung hay vẫn bị đánh giá thấp, không thể hiện được giá trị khoa học thật sự.

Chính vì vậy, việc viết bản thảo được xem là “bước gỡ điểm” quan trọng – bởi chỉ cần viết đúng cách, bạn có thể cải thiện đáng kể chất lượng bài làm, giúp hội đồng đánh giá dễ dàng nhận thấy tư duy logic, sự đầu tư nghiêm túc và năng lực học thuật của người viết.

Mục tiêu của bài viết này là giúp bạn nhận diện 5 lỗi phổ biến nhất khi viết bản thảo, kèm theo giải pháp cụ thể để tránh những sai sót không đáng có, từ đó nâng cao chất lượng nghiên cứu và thể hiện chuyên nghiệp hơn trong từng trang viết.

Mục lục

Lỗi viết bản thảo #1: Không xác định rõ cấu trúc và logic của bài nghiên cứu

Một trong những lỗi cơ bản và phổ biến nhất mà sinh viên hay mắc phải khi viết bản thảo là không xây dựng cấu trúc rõ ràng trước khi viết bản thảo. Nhiều người viết theo cảm tính, “nghĩ gì viết nấy”, dẫn đến nội dung lan man, thiếu mạch lạc. Bài viết có thể chứa nhiều ý hay, dữ liệu phong phú, nhưng lại không tuân theo bố cục chuẩn của một bài nghiên cứu khoa học, ví dụ:

Mở đầu – Cơ sở lý thuyết – Phương pháp nghiên cứu – Kết quả – Thảo luận – Kết luận

Khi thiếu cấu trúc, bài nghiên cứu giống như một chuỗi thông tin rời rạc, không có sự kết nối logic giữa các phần, khiến người đọc hoặc hội đồng đánh giá khó nắm bắt được mục tiêu, kết quả và đóng góp của công trình.

⚠️ Hậu quả:

Bài viết mất đi tính khoa học, khiến người đọc phải “tự tìm ý chính”.
Giảm đáng kể điểm trình bày và tính học thuật dù nội dung nghiên cứu tốt.
Dễ bị đánh giá là “không hiểu quy trình nghiên cứu chuẩn”.

✅ Giải pháp:

Lên outline chi tiết trước khi viết bản thảo: Hãy xác định trước các chương mục chính – phụ và logic giữa chúng. Điều này giúp bạn định hướng rõ ràng và không bị lạc đề trong quá trình viết.
Tham khảo cấu trúc chuẩn quốc tế (APA, Harvard) hoặc hướng dẫn khóa luận, luận văn của trường. Mỗi trường, ngành có thể có quy định riêng về thứ tự trình bày, nên việc nắm rõ trước khi viết sẽ giúp bạn tránh sửa đi sửa lại sau này.
Sử dụng tiêu đề phụ (Heading 2, Heading 3) rõ ràng để chia nhỏ nội dung. Việc này không chỉ giúp bài viết có mạch logic mà còn tạo trải nghiệm đọc tốt hơn cho giảng viên hoặc hội đồng phản biện.

Lỗi viết bản thảo #2: Trình bày lý thuyết rời rạc, thiếu tính liên kết

Nhiều sinh viên và nhà nghiên cứu trẻ có xu hướng sưu tầm thật nhiều tài liệu để chứng minh rằng mình “đọc nhiều”, nhưng lại chỉ dừng ở mức liệt kê lý thuyết mà không phân tích hay kết nối các nguồn. Phần cơ sở lý thuyết vì thế trở thành “bản tổng hợp copy” từ nhiều bài nghiên cứu khác, thiếu đi tư duy phản biện và sự liên kết logic.

Ví dụ: phần trình bày về “Sự hài lòng khách hàng” có thể trích dẫn 5–6 định nghĩa từ các tác giả khác nhau, nhưng không chỉ ra sự khác biệt, hoặc vì sao chọn định nghĩa nào làm cơ sở cho nghiên cứu. Kết quả là phần này không giúp hình thành một khung lý thuyết vững chắc để dẫn đến mô hình nghiên cứu sau đó.

⚠️ Hậu quả:

Không hình thành nền tảng lý thuyết chặt chẽ, khiến mô hình nghiên cứu thiếu cơ sở khoa học.
Bị đánh giá là thiếu tư duy phân tích, sao chép học thuật.
Gây khó khăn khi xây dựng giả thuyết nghiên cứu và mô hình đề xuất vì thiếu sự liên kết giữa các khái niệm.

✅ Giải pháp:

Dùng sơ đồ hoặc mô hình khái niệm để minh họa mối quan hệ giữa các biến, giúp người đọc dễ hình dung cách các khái niệm kết nối với nhau.
- Ví dụ: Vẽ sơ đồ mô tả mối quan hệ giữa “Chất lượng dịch vụ”, “Sự hài lòng”, và “Lòng trung thành khách hàng”.
Viết lại bằng ngôn ngữ của chính mình – không chỉ thay từ, mà là diễn giải, tổng hợp và kết luận. Mỗi đoạn lý thuyết nên có một câu “chốt ý” cho thấy bạn hiểu vấn đề chứ không chỉ sao chép.
Kết thúc phần cơ sở lý thuyết bằng mô hình đề xuất và giả thuyết nghiên cứu. Đây là cách thể hiện tư duy học thuật rõ ràng: bạn không chỉ hiểu lý thuyết, mà còn biết ứng dụng chúng vào bối cảnh nghiên cứu cụ thể.

💡 Mẹo nhỏ: Hãy xem phần “Literature Review” trong các bài quốc tế – bạn sẽ thấy họ không chỉ trích dẫn, mà luôn so sánh – tổng hợp – kết nối để dần hình thành mô hình lý thuyết của riêng mình.

Lỗi viết bản thảo #3: Diễn đạt thiếu học thuật, sử dụng ngôn ngữ cảm tính

Một lỗi phổ biến khác trong quá trình viết bản thảo của sinh viên là diễn đạt bằng ngôn ngữ cảm tính hoặc chủ quan, thay vì sử dụng văn phong học thuật và khách quan. Ví dụ, người viết thường dùng các cụm từ như:

“Tôi nghĩ rằng…”, “Theo cảm nhận của tôi…”, “Kết quả này rất tốt”, “Số liệu này khá hay”…

Những cách diễn đạt như vậy thiếu tính khách quan, khiến bài nghiên cứu giống như một bài luận cá nhân hơn là một công trình khoa học.

⚠️ Hậu quả:

Làm giảm tính học thuật và độ tin cậy của bài viết.
Người đọc hoặc hội đồng phản biện có thể đánh giá rằng tác giả thiếu kỹ năng nghiên cứu chuyên nghiệp.
Ảnh hưởng đến khả năng công bố hoặc bảo vệ khóa luận, luận văn vì ngôn ngữ không đạt chuẩn khoa học.

✅ Giải pháp:

Sử dụng ngôn ngữ trung tính và chuẩn học thuật:
- Thay vì viết: “Tôi nghĩ rằng kết quả này khá tốt.”
- Hãy viết: “Kết quả cho thấy xu hướng tích cực trong mối quan hệ giữa hai biến.” hoặc “Dữ liệu chỉ ra rằng sự hài lòng của khách hàng có ảnh hưởng đáng kể đến lòng trung thành.”
Hạn chế dùng đại từ nhân xưng và tính từ cảm xúc: Trong nghiên cứu, người viết nên tránh “tôi”, “chúng tôi”, “bạn”… và các tính từ như “tuyệt vời”, “rất hay”, “khá thú vị”. Thay vào đó, hãy đưa ra bằng chứng định lượng hoặc trích dẫn học thuật để thể hiện quan điểm.
Kiểm tra lại văn phong bằng công cụ ngữ pháp học thuật.
- Gợi ý công cụ: Grammarly Academic, Quillbot Academic, hoặc Writefull giúp phát hiện lỗi chủ quan và gợi ý cách diễn đạt học thuật hơn.
- Ngoài ra, có thể tham khảo các bài nghiên cứu quốc tế (Scopus, ScienceDirect) để học cách hành văn, cách chuyển đoạn, và cách trình bày kết quả mang tính học thuật cao.

💡 Mẹo nhỏ: Trước khi nộp bài, hãy đọc lại toàn bộ bản thảo và thử loại bỏ tất cả các từ cảm xúc – nếu ý nghĩa câu vẫn đủ mạnh và logic, bạn đã đạt chuẩn học thuật.

Lỗi viết bản thảo #4: Trích dẫn và tài liệu tham khảo không đúng chuẩn

Một lỗi học thuật nghiêm trọng mà nhiều sinh viên và nhà nghiên cứu thường mắc phải khi viết bản thảo là trích dẫn sai hoặc không trích dẫn đầy đủ nguồn tham khảo. Ví dụ phổ biến:

Dẫn ý nhưng không ghi nguồn hoặc chỉ ghi “theo một số nghiên cứu”.
Trích dẫn trong nội dung không khớp với danh mục tài liệu tham khảo ở cuối bài.
Dùng định dạng lộn xộn giữa nhiều chuẩn (vừa APA, vừa Harvard).
Sao chép đoạn văn từ tài liệu khác mà không ghi rõ trích dẫn — vô tình vi phạm đạo văn (plagiarism).

Nhiều sinh viên nghĩ rằng chỉ cần “ghi tên tác giả ở phần cuối” là đủ, nhưng trên thực tế, mỗi trích dẫn trong nội dung phải có đối chiếu rõ ràng với tài liệu tham khảo tương ứng, theo đúng chuẩn học thuật của bài nghiên cứu.

⚠️ Hậu quả:

Làm giảm điểm đáng kể ở phần trình bày hoặc tính trung thực học thuật.
Có thể bị hội đồng đánh giá nghi ngờ đạo văn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín cá nhân.
Trong công bố quốc tế, vi phạm trích dẫn có thể dẫn đến việc bài bị từ chối hoặc rút lại sau khi đăng.

✅ Giải pháp:

Sử dụng một chuẩn trích dẫn thống nhất xuyên suốt bài viết.
- Thông thường, các trường đại học và tạp chí khuyến khích dùng các chuẩn như:
  - APA (American Psychological Association) – phổ biến trong khoa học xã hội, giáo dục, tâm lý học.
  - Harvard – dùng nhiều trong kinh tế, quản trị.
  - Chicago hoặc IEEE – thường gặp trong kỹ thuật, công nghệ.
- Lưu ý: Dùng duy nhất một chuẩn cho toàn bộ bài để đảm bảo tính nhất quán.
Dùng công cụ quản lý tài liệu chuyên dụng: giúp bạn tự động tạo trích dẫn và danh mục tài liệu tham khảo đúng chuẩn, hạn chế tối đa lỗi định dạng.
- Mendeley: Miễn phí, dễ dùng, tích hợp Word và tự động định dạng trích dẫn.
- Zotero: Hỗ trợ lưu trữ và trích dẫn trực tiếp từ trình duyệt.
- EndNote: Mạnh mẽ, thường được các học viên cao học hoặc nhà nghiên cứu chuyên nghiệp sử dụng.
Kiểm tra kỹ phần tài liệu tham khảo trước khi nộp.
- Đảm bảo mọi trích dẫn trong nội dung đều có mặt trong danh mục tài liệu tham khảo.
- Sắp xếp danh mục theo thứ tự alphabet (A–Z) đúng quy định.
- Với nguồn tiếng Việt, nên ghi rõ tác giả – năm – tên bài – nhà xuất bản hoặc nguồn trực tuyến.

💡 Mẹo nhỏ: Trước khi nộp bài, hãy chạy kiểm tra plagiarism (Turnitin, iThenticate) để đảm bảo mức độ tương đồng thấp (<20%) và toàn bộ nguồn trích dẫn đã được ghi nhận đúng cách.

Lỗi viết bản thảo #5: Thiếu liên kết giữa kết quả – thảo luận – kết luận

Một lỗi rất thường gặp trong khóa luận, luận văn hoặc bài nghiên cứu là phần kết quả chỉ dừng lại ở việc liệt kê số liệu, bảng biểu, mà thiếu phần diễn giải ý nghĩa khoa học. Người viết thường tập trung trình bày chi tiết các con số — ví dụ như “Giá trị Sig = 0.032” hay “R² = 0.57” — nhưng không giải thích chúng nói lên điều gì, cũng không so sánh với giả thuyết nghiên cứu hoặc các nghiên cứu trước đó. Kết quả là bài viết dù có đủ dữ liệu phân tích, nhưng không tạo được giá trị học thuật hay kết nối logic giữa lý thuyết – mô hình – kết luận.

⚠️ Hậu quả:

Phần kết quả trở nên khô khan, giống như báo cáo thống kê hơn là một bài nghiên cứu.
Thiếu tính thuyết phục, vì người đọc không hiểu ý nghĩa của con số trong bối cảnh nghiên cứu.
Làm mất cơ hội thể hiện năng lực phân tích và tư duy khoa học – yếu tố mà hội đồng phản biện đánh giá rất cao.

✅ Giải pháp:

Để phần thảo luận và kết luận trở nên có chiều sâu, hãy luôn đảm bảo trả lời đủ 3 câu hỏi cốt lõi sau:

Kết quả này có ý nghĩa gì? → Giải thích xem kết quả cho thấy điều gì về mối quan hệ giữa các biến, có phù hợp với kỳ vọng của bạn không.
So với các nghiên cứu trước ra sao? → So sánh kết quả với các công trình tương tự. Nếu khác biệt, cần lý giải vì sao (khác mẫu, khác bối cảnh, khác phương pháp…).
Tác động thực tiễn là gì? → Liên hệ kết quả với ứng dụng trong thực tế: doanh nghiệp, chính sách, hoặc hành vi xã hội.

Ngoài ra, khi viết phần kết luận, cần:

Tóm tắt ngắn gọn các phát hiện chính, tránh lặp lại toàn bộ số liệu.
Kết nối chặt chẽ với mục tiêu và giả thuyết nghiên cứu.
Đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo để mở rộng giá trị học thuật của đề tài.

💡 Mẹo nhỏ: Một bài nghiên cứu hay không phải bài có nhiều số liệu nhất, mà là bài biết kể câu chuyện khoa học rõ ràng thông qua việc phân tích – đối chiếu – lý giải – rút ra kết luận từ những con số đó.

Kết luận

Viết bản thảo nghiên cứu không chỉ là bước ghi chép lại kết quả, mà là một quá trình khoa học đòi hỏi kỹ năng, sự tỉ mỉ và tư duy học thuật cao. Mỗi phần – từ mở đầu, cơ sở lý thuyết, phương pháp, đến kết quả và kết luận – đều cần được xây dựng một cách logic, chuẩn cấu trúc và có giá trị phân tích.

Top 5 lỗi phổ biến khi viết bản thảo mà sinh viên và nhà nghiên cứu thường mắc phải – bao gồm:

1️⃣ Viết thiếu cấu trúc logic.

2️⃣ Sao chép lý thuyết mà không tổng hợp.

3️⃣ Diễn đạt cảm tính, thiếu học thuật.

4️⃣ Trích dẫn sai quy chuẩn.

5️⃣ Không thảo luận, chỉ liệt kê số liệu.

…chính là những “chướng ngại vật” lớn nhất cản trở bạn đạt được một bản thảo nghiên cứu chất lượng.

Tránh được 5 lỗi viết bản thảo trên không chỉ giúp bài viết của bạn đạt chuẩn học thuật và dễ được chấp nhận, mà còn thể hiện bạn là một người có tư duy nghiên cứu chuyên nghiệp, hiểu rõ quy trình khoa học. Đây chính là bước khởi đầu vững chắc cho một đề tài tốt nghiệp xuất sắc hoặc bài báo khoa học được phản biện cao.

👉 Truy cập ngay “Bộ tài liệu hướng dẫn nghiên cứu khoa học” miễn phí tại đây: https://xulysolieu.info/bo-tai-lieu-huong-dan-guideline-ho-tro-nghien-cuu/

👉 Hoặc liên hệ trực tiếp với Xử Lý Số Liệu để được: